داريوش يكم (به پارسي باستان: 
)، پسر ويشتاسپ، ناموَر داريوش بزرگ، سومين پادشاه هخامنشي بود. وي در سال ۵۲۲ پيش از ميلاد، با كمك چندي از بزرگان هفت خانوادهٔ اشرافي پارسي با كشتن گئومات مغ بر تخت نشست. پس از آن به فرونشاندن شورش‌هاي درون‌مرزي پرداخت. فرمانروايي شاهنشاهي را استحكام بخشيد و سرزمين‌هايي چند به شاهنشاهي افزود. آغاز ساخت پارسه (تخت جمشيد) در زمان پادشاهي او بود.
از ديگر كارهاي او حفر راه‌آبي بود كه درياي سرخ را به رود نيل و از آن سو به درياي مديترانه پيوند مي‌داد. آرامگاه او در دل كوه رحمت در جايي به نام نقش رستم در مرودشت فارس (نزديك شيراز) است. پس از جهانگيري كوروش و كمبوجيه سراسر آسيا (آسياي صغير) مگر عربستان جزو قلمرو او محسوب مي‌گرديد.
كتيبه‌هاي داريوش
كتيبه بيستون در نزديكي كرمانشاه.
من داريوش، شاه بزرگ، شاه، شاه پارس، شاه سرزمين‌ها (كشورها)، پسر ويشتاسپ، نوه ارشام هخامنشي هستم. پدر من ويشتاسپ، پدر ويشتاسپ، ارشام، پدرارشام، اريارمن، پدر اريارمن، چيش پيش و پدر چيش پيش، هخامنش بود. ما بدليل اين كه از ديرگاهان از خانداني اصيل و شاهانه بوديم، هخامنشي خوانده شديم. ۸ نفر از خاندان ما پيش از اين شاه بوده‌اند و من نهمين هستم. ما ۹ نفر پشت سر هم شاه بوده و هستيم. به خواست اهورامزدا، من شاه هستم و او شاهي را به من، هديه داد.
اي كه اين نوشته‌ها و اين نقش‌ها را كه من تهيه كرده‌ام، مي‌بيني از آنها حفاظت و مراقبت كن.
اگر تا زماني كه توانايي داري از اين نوشته‌ها و نقش‌ها مراقبت كني، اهورامزدا يارت باد و دودمان و زندگيت بسيار باشد و همه كارهايت مورد قبول اهورامزدا باشد.
اميدوارم اگر اين نوشته‌ها و نقش‌ها را در هنگام توانايي مراقبت و حفاظت نكني، اهورامزدا يارت نباشد و دودمانت تباه باشد و آنچه مي‌كني، اهورامزدا ضايع كند.
داريوش در سال ۴۸۶ پيش از ميلاد، وفات يافت. مقبرهٔ او در دل كوه رحمت در مكاني به نام نقش رستم در مرودشت فارس، نزديك شيراز است. وصيت جالبي از زبان داريوش كه آخرين آرزويش هم فقط آن بود، بر كتيبهٔ مزار او حك شده‌است.
اهورامزدا اين كشور را از لشكر دشمن، از خشكسالي و از دروغ پاس دارد.